DZIAŁANIE PIGUŁKI

Cały cykl miesięczny kobiety regulowany jest przez jej naturalne hormony. Mikroskopijne ilości tych substancji wywołują dojrzewanie komórki jajowej, cykl narastania i złuszczania błony wyścielającej macicę, słowem - wszystkie cykliczne zmiany w organizmie. W latach dwudziestych naukowcy zauważyli, że jeżeli te naturalne hormony dostaną się do organizmu w nienaturalnej fazie cyklu, owulacja zostaje zablokowana. Ta właśnie obserwacja umożliwiła stworzenie pigułki. Ale mechanizm blokowania owulacji przez tabletkę nie występuje samodzielnie: nasze ciała to skomplikowane układy i rzadko bywa tak, że możemy wpłynąć na jeden tylko mechanizm. Z reguły okazuje się, że ten jeden mechanizm wpływa na wiele innych. Tak jest też z pigułką.

Jak to działa?

Jak napisałem w rozdziale o fizjologii do zapłodnienia dochodzi tylko wtedy, kiedy plemniki mogą dotrzeć do dojrzałej komórki jajowej. Spotkanie to odbywa się najczęściej w tzw. bańce jajowodu, czyli w jego najszerszym miejscu. Następnie dzięki ruchom jajowodu komórka wędruje do macicy, gdzie przykleja się do śluzówki i powoli w niej zagłębia. Tak właśnie zaczyna się ciąża. Ale zaburzenie któregokolwiek z tych etapów ją umożliwia!! Tak się zaś składa, że pigułka działa na wszystkie opisane sposoby.

Podstawowym mechanizmem działania pigułki jest zahamowanie dojrzewania i uwalniania komórki jajowej. Ale to nie wszystko. Hormony wpływają też na śluz, który znajduje się w kanale szyjki macicy w ten sposób, że staje się on nieprzepuszczalny dla plemników. Spowalnia się też szybkość, z jaką komórka wędruje przez jajowód. Jednocześnie śluzówka, którą wyścielona jest wnętrze macicy  zmienia się tak, że uniemożliwia wszczepienie się zapłodnionej komórki jajowej. W efekcie pigułka - czy szerzej mówiąc hormonalne środki antykoncepcyjne - należą do najskuteczniejszych metod zapobiegania ciąży.

Ich wielorakie działanie nie kończy się na antykoncepcji. Podobnie jak hormony wytwarzane przez organizm każdej kobiety są odpowiedzialne za znacznie więcej niż tylko regulowanie  płodności, tak i  pigułka działa znacznie szerzej.

Ogólnie rzecz biorąc pigułka działa tak, by wyłączyć normalny fizjologiczny cykl. Pod wpływem tabletki jajniki przestają produkować własne hormony. Pigułka zawiera hormony podobne do tych, które organizm kobiety normalnie wytwarza w drugiej połowie cyklu. Można więc powiedzieć, że w efekcie używania doustnej antykoncepcji kobieta jak gdyby znajduje się nieustannie w drugiej, poowulacyjnej fazie cyklu. Tak też się czuje. Stąd biorą się właśnie niektóre, niestety niemiłe objawy, które pojawiają się u wielu kobiet na początku stosowania doustnej antykoncepcji. Należą do nich nudności, bóle głowy, plamienia, obrzęk i ból piersi. Dodać od razu należy, że z reguły objawy te mijają po pierwszych 2-3 miesiącach korzystania z pigułki. Organizm przyzwyczaja się bowiem do nowej sytuacji.

Pigułka wpływa także na funkcjonowanie wątroby. Dzieje się tak dlatego, że tabletki zażywa się doustnie. W efekcie spora dawka zawartych w pigułce hormonów trafia do wątroby i znacznie ją pobudza. Skutkiem tego są zmiany w jej funkcjonowaniu czasami powodujące dolegliwości.

W ogromnej większości przypadków nowoczesne pigułka antykoncepcyjna dobrze wpływa na cerę: znikają typowe objawy łojotokowe, zmniejsza się trądzik, maleje też skłonność do nadmiernego, męskiego owłosienia. Jednak u niektórych kobiet, zwłaszcza stosujących preparaty starszego typu, zdarza się, że objawy te zamiast maleć – rosną. Warto wtedy wybrać się do lekarza. Może zaproponować zmianę pigułki na inną (są nawet tabletki takie jak Diane-35, przeznaczone dokładnie dla likwidacji takich właśnie objawów) albo wybór innej metody zapobiegania ciąży.

PIGUŁKA I NOWOTWORY

Często słyszy się - znów na ogół z ust fanatycznych zwolenników naturalnej antykoncepcji, że pigułka powoduje raka. Prawda jest inna – i, jak to często bywa, jest znacznie bardziej skomplikowana. Faktem jest, że przy niektórych typach nowotworów, a fachowo nazywa się je nowotworami hormonozależnymi, hormony ni są obojętne. Mogą one - naturalne czy sztuczne – sprzyjać, lub hamować rozwój tych typów guzów.

Jaki więc pigułka ma wpływ na nowotwory? Najkrócej mówiąc, kobiety stosujące pigułkę rzadziej zapadają na niektóre typy nowotworów, a nieco częściej na inne. Przyjrzyjmy się więc różnym przypadkom.

Nowotwory trzonu macicy

Nowotwory trzonu macicy to w rzeczywistości nowotwory śluzówki wyścielającej macicę. Ten typ nowotworu znacznie rzadziej spotyka kobiety, korzystające z hormonalnej antykoncepcji

Co więcej,  ochrona przed nowotworem trzonu macicy trwa jeszcze w kilkanaście lat po momencie, kiedy kobieta przestała łykać pigułkę antykoncepcyjną.

Nowotwory jajnika

Także w tym wypadku mamy zdecydowanie dobrą wiadomość. Także i ta choroba rzadziej przydarza się użytkowniczkom pigułki. Zapewne wynika to między innymi z faktu, że kobiety stosujące pigułkę wytwarzają mniej hormonów stymulujących jajnik do dojrzewania komórek jajowych.

Co prawda, w przypadku nowotworów jajnika efekt ochronny wywierany przez pigułkę jest mniej wyraźny niż w przypadku nowotworów trzonu macicy .

Nowotwory szyjki macicy.

Nowotwory szyjki macicy nieco częściej zdarzają się kobietom, które stosują pigułkę niż tym, które z niej nie korzystają.

W tym jednak przypadku to minimalnie częstsze pojawianie się nowotworów wśród kobiet stosujących pigułkę raczej nie wiąże się z sama pigułką! Brzmi to trochę skomplikowanie, ale w gruncie rzeczy jest raczej proste. Nowotwór szyjki nie jest nowotworem hormonozależnym. Jak się przypuszcza, do jego powstania przyczyniają się zakażenia. Podejrzewa się, że jednym ze sprzyjających temu nowotworowi czynników jest jakiś czynnik zapalny. Skąd więc bierze się związek pigułki z tym nowotworem? Najprawdopodobniej stąd, że kobiety korzystające z pigułki prowadzą na ogół aktywniejsze życie seksualne i nie korzystają z prezerwatyw. W efekcie częściej ulegają rozmaitym zakażeniom. Stąd, choć nie pigułka jest przyczyną, stosujące ją kobiety muszą liczyć się z nieco wyższym ryzykiem nowotworu szyjki. Chyba, że poza pigułką używają prezerwatyw.

Nowotwory piersi

Nowotwory piersi należą do chorób występujących coraz częściej – zwłaszcza w krajach wysoko rozwiniętych. Mimo licznych badań prowadzonych przez wiele ośrodków tak naprawdę naukowcy nie mają jeszcze całkiem jasnego poglądu na to, skąd właściwie bierze się rak piersi i co spowodowało, że w ostatnich latach jest go coraz więcej. Naukowcy podejrzewali między innymi, że ten wzrost liczby zachorowań, bardzo wyraźny w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat, może być spowodowany przez gwałtownie rozpowszechniającą się pigułkę antykoncepcyjną.

Tezę tę usiłowano sprawdzić porównując statystyki dotyczące wielkich grup kobiet. Badania takie mają wyjaśnić, czy kobiety stosujące pigułkę zapadają na daną chorobę częściej, niż kobiety, które pigułki nie stosowały. Jak widać, specjaliści usiłują dociec prawdy poprzez porównanie dokładnych danych i statystykę. Jasne więc jest, jak łatwo popełnić tu błąd. I zapewne błędy zostały popełnione, bo kolejne badania przynosiły sprzeczne wyniki: raz wskazywały na lekko rosnące, a raz na niezmienne, lub nawet malejące ryzyko nowotworu sutka u biorących pigułkę kobiet. Niemniej jednak, porównanie badań wskazuje, że ogólnie rzecz biorąc kobiety korzystające z pigułki są nieco bardziej zagrożone nowotworem sutka niż kobiety z niej nie korzystające.

Krótko mówiąc, wydaje się, że kobiety, które korzystają z doustnej antykoncepcji hormonalnej są w nieznacznym stopniu bardziej narażone na nowotwór sutka od kobiet, które nie używają pigułki. Z tej też przyczyny powinny one być starannie kontrolowane w czasie przyjmowania antykoncepcji. Takimi badaniami są: badania palpacyjne piersi, USG gruczołu piersiowego a u  kobiet starszych mammografia.

PIGUŁKA I KŁOPOTY

Gdy zdecydowałaś się korzystać z pigułki i nie jesteś na nic chora, nie zażywasz innych leków i nawet nie masz skłonności do zapominania o codziennym łykaniu tabletek. Świetnie! Ale wszystko to nie znaczy jeszcze, że nie pojawią się żadne komplikacje.

Najczęstsze z nich to plamienia, które pojawiają się w trakcie przyjmowania pigułki. Nie należy się tym przejmować, najczęściej bowiem te plamienia znikają w drugim czy trzecim miesiącu stosowania pigułki. Jeżeli jednak plamienia nie znikną, należy skontaktować się z lekarzem. Najprawdopodobniej zaproponuje on inny preparat, o nieco wyższej zawartości hormonów, albo też pigułkę trójfazową, która bardziej przypomina naturalny cykl.

Inną drobną komplikacją jest uczucie obrzęku czy bolesności piersi, a także okresowych nudności. W tym przypadku lekarz zaproponuje inny preparat o odmiennym składzie i najprawdopodobniej o mniejszej zawartości hormonów.

Przy dłuższym stosowaniu pigułki może pojawić się obniżenie popędu seksualnego. Ten spadek popędu może być tak znaczny, że antykoncepcja przestaje mieć sens – po prostu przestajemy mieć jakąkolwiek ochotę na seks. Można wtedy spróbować zmienić preparat na inny, który nie działałby na nas w ten sposób. Może tez zaproponować inną metodę antykoncepcji, co zresztą wcale nie oznacza rezygnacji z hormonów: niezłym rozwiązaniem może się bowiem okazać hormonalna wkładka domaciczna.

Po paru miesiącach stosowania pigułki może pojawić się uczucie seksualnego dyskomfortu. Popęd się nie zmienia, ale stosunki seksualne stają się bolesne. Temu uczuciu najczęściej towarzyszy suchość w pochwie. Także i w tym przypadku można próbować zmienić pigułkę na inny typ. Można też stosować specjalne środki nawilżające, które można kupić w aptekach, albo też zacząć dodatkowo używać spermicydów. Warto zauważyć, że jeżeli pojawia się uczucie suchości w pochwie, mogą też zacząć się kłopoty ze stosowaniem szkieł kontaktowych.

Kolejną  komplikacją jest zaostrzenie się istniejących już wcześniej zapaleń dróg moczowych. Jeżeli leczenie okaże się mało skuteczne, trzeba będzie na pewien czas zmienić metodę antykoncepcji.

Dzisiejsze kobiety pilnują linii i wagi jak najcenniejszego skarbu.  Pigułka nie ma kalorii ale może, choć rzadko, wpłynąć na zmianę wagi. Zdarza się, że po rozpoczęciu stosowania pigułki kobieta trochę chudnie lub – znacznie częściej – nieco przytyje. Wzrost wagi o kilogram, czy dwa nie powinien niepokoić. Z reguły waga powinna wrócić do normy w ciągu dwóch czy trzech miesięcy stosowania pigułki. Jeżeli jednak waga rośnie nadal mamy prawdziwy kłopot. Należy wtedy przede wszystkim zastanowić się, czy aby wzrost wagi nie bierze się z rosnącego apetytu. Jeżeli jednak mamy pewność, że to nie chrupanie rozmaitych tuczących pyszności odbija się przykro na wadze i że nie uda nam się zbić wagi powrotem do normalnej diety, należy skonsultować się z lekarzem. Otyłość przy antykoncepcji hormonalnej może bowiem być przeciwwskazaniem do dalszego stosowania pigułki.

Innym kłopotem może się okazać psychika. Niektóre kobiety żle znoszą pigułkę: nasila się ich skłonność do depresji. Warto zwracać na to uwagę. Jeżeli dojdziemy do wniosku, że mamy taki właśnie problem, należy zwrócić się do lekarza. Tym razem nie tylko do ginekologa, ale również do  psychologa lub psychiatry. Jeżeli nie będą w stanie nam pomóc, warto rozważyć zmianę metody antykoncepcyjnej.

Problemy opisane wyżej wymagają kontaktu z lekarzem. Nie musimy się z tym spieszyć, możemy spokojnie łykać pastylki i umawiać się na wizytę. Są jednak takie objawy, przy których musimy natychmiast pędzić do lekarza, który najprawdopodobniej każe nam od razu, z dnia na dzień odstawić tabletkę. Takie objawy to:

- ostry, nagły ból w klatce piersiowej,

- zaburzenia wzroku, takie jak aureola wokół przedmiotów, świetlne błyski, ograniczenie pola widzenia,

- ból i obrzęk nogi, którego nie wywołał żaden uraz,

- obrzęk w okolicy żylaka, zaczerwienienie, ból całej nogi

- silny ból brzucha nie połączony z objawami zatrucia

- silny ból głowy, nie przechodzący po lekach, zwłaszcza jeżeli łączy się z zaburzeniem mowy,

Jeżeli wystąpi którykolwiek z tych objawów należy natychmiast skontaktować się lekarzem. Jeżeli prowadzący lekarz jest niedostępny, trzeba udać się do swojego lekarza rodzinnego. Konieczne jest badanie i wykluczenie ostrych, niebezpiecznych schorzeń  na tle naczyniowym (zakrzepy, zatory, zawały).

Opisane wyżej przypadki to bardzo rzadkie, ale nagłe i niebezpieczne sytuacje. Są także i inne przypadki w których należy – na pewien czas – zrezygnować z pigułki antykoncepcyjnej. Należą do nich planowane operacje, zwłaszcza ortopedyczne. Jeżeli czekamy na taki zabieg w szpitalu powinnyśmy na cztery tygodnie wcześniej przerwać zażywanie tabletki. Można do niej wrócić po skończonym leczeniu.

W nagłych wypadkach, takich jak złamanie czy inne, wymagające unieruchomienia operacje, również należy natychmiast odstawić pigułkę i poinformować prowadzących lekarzy, że się ja brało. To ważne, bo wszystkie te operacje czy złamania zwiększają ryzyko powstania zakrzepów i zatorów.